«Մենք պատրաստ ենք մեր մշակույթը ջնջել, միայն օլիգարխը գումար տա». Ճարտարապետըˋ Աֆրիկյանների շենքի ու պատմական տաճարներում «քեֆ անելու» մասին

Պատմամշակութային հուշարձան հանդիսացող Գառնու և Զվարթնոցի տաճարներում վերջերս տեղի ունեցած խնջույքներն ու «ուտել-խմելու» միջոցառումները բավականին սուր եւ կոշտ քննադատությունների արժանացան սոցիալական ցանցերում հանրության կողմից:

Հիշեցնենք, որ օրեր առաջ Գառնու տաճարը փակել էին, քանի որ այնտեղ բանկետ էր անցկացնում Կենտրոնական բանկը, իսկ Զվարթոնց տաճարում մի քանի օր առաջ կորպորատիվ «փարթի» էին կազմակերպել:

Այդ ամենի հետ մեկտեղ Երևանում Աֆրիկյանների շենքն են համարակալել և փորձում են  քանդման աշխատանքներ սկսել, որի դեմ քաղաքացիական ընդվզում է սկսվել:

Araratnews.am-ը այս թեմաների շուրջ զրուցել է ճարտարապետ Սաշուր Քալաշյանի հետ:

Պարոն Քալաշյան ինչպե՞ս եք գնահատում պատմամշակութային հուշարձանների մոտ բանկետների, քեֆերի եւ նմանատիպ խնջույքների կազմակերպումը:

Հուշարձանի մոտ կարելի է միջոցառում անցկացնել,  բայց  միջոցառումները չպետք է լինեն շահադիտական: Միջոցառումները պետք է նպաստեն հուշարձանի հանրահռչակմանը: Տվյալ պարագայում Գառնու և Զվարթնոցի տաճարներում անցկացված միջոցառումները անհատական, նեղ կորպորատիվ շահերից բխող միջոցառումներ են եղել: Տուրիստը արտասահմանից եկել հասել է ու հանկարծ պարզվում է, որ 3 հոգով պետք է որոշեն, նա Զվարթնոցը պետք է տեսնի՞, թե ոչ: Չի կարելի այդպես: Իսկ եթե այդպիսի միջոցառում արվում է, պետք է կազմակերպվի գոնե արտաժամյա:

Եթե դու փակում ես ուտել-խմելու, զվարճանալու համար,  դա արդեն հուշարձանի ժամանակավոր սեփականաշնորհում է նշանակում, որը ոչ մի գովելի բան չունի: Դրա համար փող են վճարել, բայց փող ամեն ինչի համար կարելի է վճարել, անբարոյականությունն էլ է փողով վճարվում: Եթե այդպես է, մենք ամեն անբորայականություն պետք է համարենք օրինակա՞ն եւ փո՞ղ վճարենք:

Ձեր կարծիքով, ո՞վ է մեղավոր այս ամենաթողության համար՝ հանրությունը, թե՞ պատկան մարմինները, մասնավորապեսˋ ՀՀ Մշակույթի նախարարությունը:    

Ես գոհ եմ, որ հանրությունը  ժամանակին ահազանգում է, և  հիմա արդեն տեղ են հասնում այդ ահազանգերը: Դիցուկ, Զվարթնոցի դեպքում մարդ ազատվեց աշխատանքից, ինչ-որ մեկը խիստ նկատողություն ստացավ: Դա  ուղղակի զսպաշապկի դեր պետք է կատարի  նման երևույթների համար: Իսկ, առհասարակ, այդ բոլորի արդյունքն  այն է, որ մեր օրենսդրական դաշտը արգելքներ, պատժի մեխանիզմներ չունի: Խնդիրն այն է, որ պետք է մանրամասնեցվեն իրավունքերն ու պարտականությունները: Մենք դեկլարատիվ բնույթի օրենքներ ունենք, բայց ինչպե՞ս, ո՞ւմ միջոցով՝ գրված չի։ Դրա համար, ամեն անգամ, երբ հարցը բարձրացվում է, Մշակույթի նախարարությունը մեղքը գցում է քաղաքապետարանի վրա, քաղաքապետարանը՝ Մշակույթի նախարարության վրա, երկուսով  միասին՝ դատախազության ու ոստիկանության վրա: Այս առումով օրենքում բազմաթիվ բացեր կան, պետք է թույլատվության սահմանները հստակ նշվեն:

Տուրիստը ցերեկը ցանկացած պահի իրավունք ունի գնալ հուշարձանը տեսնելու, և ոչ ոք իրավունք չունի  ասելու նրան՝ չես կարող տեսնել: Իսկ վերջին տարիներին թեժանում է այս հարցը՝ կապված ֆինանսական դժվարությունների հետ. փողի համար պատրաստ են զոհաբերել ամեն ինչ:

Իսկ ինչպե՞ս եք վերաբերվում Աֆրիկյանների շենքի ապամոնտաժմանը, որի պահպանման համար բողոքի ակցիաներ են սկսվել:

Աֆրիկյանների շենքը առանձին չեմ նայում, քանի որ ցանկացած հուշարձան շենքի համար ինչ-որ ընդվզումներ, նկրտումներ լինում են: Դարձյալ այդ բոլորը կապված է ֆինանսական բիզնես շահերի հետ: Հիմնական բիզնես շահի նպատակն այն է, որ  ցանկացած օլիգարխ, ցանկացած գումար ունեցող մարդ պատրաստ է ինչ-որ գումար ներդնել կապիտալ շինարարության մեջ, որը իր եկամուտը շուտ հետ կբերի: Իսկ դա նշանակում է քաղաքի ամենակենտրոնում հաջող հողամաս ստանալ: Դա լավագույն դեպքն է, քան արվարձանում հողամաս ստանալը:

Բայց որևէ մեկը չի ասում, թե դրա արդյունքում ինչը կտուժի: Արդյունքում կտուժի մշակույթը, մշակութային ժառանգությունը: Եթե զբոսաշրջությունն ամբողջ աշխարհում տարածված է, դա մշակութային զբոսաշրջության հետ է կապված: Այն կապված չէ ինչ-որ էթնիկ հյուրասիրությունների հետ, ուտել-խմելու հետ: Նրանք ուզում են տեսնել այդ երկրի մշակույթը, այդ երկրի՝ հին ժամանակների և այսօրվա ապրելակեպը: Երբ մենք գնում ենք արտասահման, մեզ էլ է նույն բանը հետաքրքրում: Ուզում ենք տեսնել հնադարյան իրենց շենքերը, թե ինչպես են եղել առաջ եւ ինչպես են հիմա: Այդ ամբողջ քաղաքակրթական շղթան ուզում են տեսնել, բայց այդ մի բանը մենք անտեսում ենք: Մենք պատրաստ ենք մեր մշակույթը ջնջել, միայն օլիգարխը գումար դնի, բյուջե գումար մտնի  և մենք կարճաժամկետ ինչ-որ հարցեր լուծենքˋ մոռանալով, որ մենք երկարաժամկետ վերացնում ենք ամեն ինչը:

ՀՀ Քաղաքաշինության նախարար Նարեկ Սարգսյանը ասել էր, որ «Հին Երևան» ծրագիրը մեկնարկելու դեպքում Աֆրիկյանների շենքը նույնպես վերակառուցվելու է: Ինչպիսի՞ն է ձեր գնահատականը այդ ծրագրի վերաբերյալ:

Արհեստական ծրագիր է այդ ծրագիրը: Բազմիցս քննարկումներ են եղել, և մեծամասնությունը դեմ է խոսել այդ ծրագրին: Այն  առողջ մտահաղացում իր մեջ չունի և քաղաքաշինական առումով նոնսենս է: Ասում են՝ Աֆրիկյանների տունն էլ պետք է տանեն կառուցապատեն, բայց այդ հուշարձանները հավաքելու անվան տակ այդտեղ էլի բիզնես շահն է: Դա արհեստական սարքված թեզ  է: Հուշարձանը վերանում է, եթե պոկում ես իր կառուցված տեղից ու տանում այլ տեղ: Հուշարձանը տեղափոխել չի կարելի: Հուշարձանի տեղափոխումը միայն բացառիկ դեպքերում է կարելի, եթե տեխնածին պատճառներ ենˋ երկարաշարժ, ջրհեղեղ և այլն:

Ես համամիտ եմ, որ Աֆրիկյանների շենքը հայտնվել է Տերյան փողոցի մեջտեղում և մի քանի մետր փակում է փողոցը, բայց այս դեպքում կարծում եմ լավագույն լուծումը կլիներ շենքը 5 մետր հետ տանել, բայց իրենց նպատակը քանդելն է ու այդ տեղում նոր շենք կառուցելը:

Եվ երկրորդˋ այն պրակտիկան, որը մենք հիմա կիրառում ենք ու անունը դնում հուշարձան, չի կարելի: Շենքի ճակատը թողնում ենք, հետևը ինչ կա չկա քանդում ենք ու էդ ճակատի 2 հարկի վրա  բարձրացնում ենք բարձրահարկ շենք ու ասում, որ հուշարձանը փրկեցինք, պահեցինք:

Դա հուշարձանը պահել չէ, դա արդեն հուշարձանի լուսանկարն է: Հուշարձանը միայն ճարտարապետական ճակատը չէ: Հուշարձանը ամբողջությամբ  հուշարձան է, երբ որ մենք ասում ենք պահպանել դուրսը և ներսը այն չափով, որքանով որ ինքը պատմական արժեք է ներկայացնում:

Հարցազրույցըˋ Լիլիթ Առաքելյանի