«Ավտոգերեզմանոց», թե անգործ ություն. դարձյալ ավտոմեքենաների ներկրման դրույքաչափերի մասին

Հայաստանը 2020 թ․ հունվարից անցնում է մեքենաների մաքսային նոր դրույքաչափերի՝ համաձայն ԵԱՏՄ կանոնակարգի։ Ըստ այդմ, մինչև 7 տարեկան մեքենաների և 7-15 տարեկան մեքենաների համար սահմանվող դրույքաչափերը մի քանի անգամ տարբերվում են միմյանցից։ Կառավարության և ներկրողների տեսակետներն այս հարցում տարանջատվում են։ Մի կողմը պնդում է, որ ԵԱՏՄ մտնելով՝ մենք ստանձնել ենք այդ պարտավորությունները և չենք կարող հրաժարվել դրանցից, բացի այդ՝ Հայաստանը վերածվել է հին մեքենաների «գերեզմանոցի», իսկ մյուս կողմն էլ պնդում է, որ դրույքաչափերի պատճառով անգործ կմնա։

Araratnews.am-ը հարցի շուրջ լսել է տարբեր կողմերի տեսակետները։

Ավտոներկրողների միության նախագահ Տիգրան Հովհաննիսյանը նշում է, որ իրենք 1-7 տարեկան մեքենաների համար նախատեսված դրույքաչափերից գոհ են, պարզապես մեքենայի ծավալի դիմաց պահանջվող դրույքաչափից բացի, Կառավարությունը մտադիր է պահանջել նաև 20 տոկոս ավելացված արժեքի հարկ, ինչը զգալիորեն բարձրացնում է մեքենայի արժեքը․ «Սա ներքին հարկատեսակ է, և մեր պետությունը կարող է այդ հարկատեսակից հրաժարվել կամ նվազեցնել։ Մենք հիմա դիմելու ենք Կառավարություն, որ Հայաստանի Հանրապետությունը, ընդունելով ԵԱՏՄ կանոնակարգը, մինչև 7 տարեկան մեքենաների համար պահանջվող ԱԱՀ-ից հրաժարվի կամ նվազեցնի։ Եթե Հայաստանի Հանրապետությունը հրաժարվի գոնե մեկ տարով, մենք ևս մեկ տարի կկարողանանք ներկրել թարմ, մինչև 7 տարեկան մեքենաներ։ Եթե չհրաժարվի՝ չենք կարող»։

Հովհաննիսյանի խոսքով՝ այսօր ներկրվող մեքենաների մոտ 40 տոկոսն է թարմ, մնացածը 7-15 տարեկան մեքենաներ են։

«Մենք էլ ենք ուզում, որ ավտոպարկը թարմանա, ուրախ ենք, որ մինչև 7 տարեկանների համար տոկոսադրույքները քիչ են, բայց 20 տոկոս ԱԱՀ-ն շատ է»,- ասաց նա։

ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր, տարածաշրջանային և եվրասիական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամ Արմեն Փամբուխչյանը մեզ հետ զրույցում հիշեցրեց, որ Հայաստանը նախկինում պարտավորվածություն է ձեռք բերել, որ 2020 թ․ հունվարի 1-ից պետք է գործի «ԵԱՏՄ տեխնիկական կանոնակարգերի մասին» օրենքը, որով նախատեսվում է բարձրացնել հին մեքենաների մաքսատուրքերը։

«Իմ կարծիքով՝ վատ է, որ բարձրանում են մաքսատուրքերը, բայց որպես պարտավորություն ենք ստանձնել, և մեզ արտոնյալ ժամանակահատված է տրված եղել, որը սպառվել է, հիմա պետք է ստանձնենք պայմանագրով նախատեսված պարտավորությունները»,- ասաց նա։

Դիտարկմանը, որ վարորդները բողոքում են նաև Կառավարության կողմից որոշված մինչև 7 տարեկան մեքենաների համար նախատեսված 20 տոկոս ԱԱՀ-ից, որը, նրանց համոզմամբ, կարող է մեկ տարի էլ ուժի մեջ չմտնել, Փամբուխչյանն արձագանքեց․ «Կառավարությունը այժմ քննարկում է մինչև 4 տարեկան մեքենաներն ԱԱՀ-ից ազատելու հարցը, որը պետք է ԱԺ-ում ևս քննարկվի, միգուցե լինեն հիմնավոր պատճառներ, որ ավելացվի հարկը, միգուցե չավելացվի։ Ամեն դեպքում պետք է հասկանանք, որ անընդհատ հին մեքենաներ ներկրելով՝ Հայաստանը դարձնում ենք հին մեքենաների «գերեզմանոց», այստեղ անվտանգության հարց կա, տարբեր տեսակի հարցեր կան։ Միգուցե ԵԱՏՄ կանոնակարգումը մեզ վերջապես հնարավորություն տա, որ սկսենք մտածել արդեն տեղում մեքենաների եթե ոչ ամբողջությամբ արտադրելու, ապա գոնե մասամբ մեքենաշինության զարգացման մասին»։

Արդյոք չի՞ կարծում որ անմարդկային տոկոսադրույքներ են սահմանվելու 7 տարեկանից բարձր մեքենաների համար, և ինչ-որ չափով կդադարի մեքենաների ներկրումը, ինչը չի կարող չազդել մեր տնտեսության վրա։

«Այո՛, այդ մասով բյուջե մի փոքր կնվազեն մուտքերը, բայց դա նախնական տեսակետ է։ Եթե մենք սկսենք մեքենաների ինչ-որ մասեր հավաքել ԵԱՏՄ երկրներից, որտեղ կա մեքենաների արտադրություն, այնտեղից օգտվենք, նույն «Տոյոտան» կլինի, «Ֆորդը», խոսքը ռուսական մեքենաների մասին չէ, կարծում եմ, ինչ-որ փուլում հարցը կկարգավորվի։ Այս տեմպերով չենք կարող շարունակել, պետք է կանոնակարգվի»,- ասաց Փամբուխչյանը։

Տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանը նշում է, որ վերջին 2 տարվա ընթացքում միտում կա Հայաստանը վերածելու «ավտոգերեզմանոցի»․ «Փաստորեն ինչքան հնացած, ջարդված, մաշված, կոռոզիան կերած մեքենաներ կան, հատկապես ամերիկյան աճուրդներից փոխված համակարգով, ներկրում են և այստեղ փաստորեն քողարկում ու իրացվում են, մի մասը մեր ներքին սպառողի և գնորդի համար, մյուս մասը՝ ԵԱՏՄ երկրների, հատկապես Ղազախստանի և Ռուսաստանի քաղաքացիների համար, իհարկե, ցանկալի էր, որ այդ սահանափակումները կիրառվեն, բայց դա պետք է արվի ողջամտության սահմաններում և ժամկետներում և, ամենակարևորը՝ չպետք է պատժիչ մաքսատուրքեր կիրառվեն»։

Տնտեսագետի խոսքով՝ մի քանի անգամ շատ մաքսային դրույքաչափերը սահմանափակումներ են մտցնում, ինչը նշանակում է փաստացի արգելել այդ մեքենաների ներկրումը Հայաստան․ «Դա ճիշտ չէ, հետևաբար պետք է գնալ օպտիմալ լուծումների, օպտիմալ առաջարկություններով գնալ Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողով, համակարգում գործող մարդիկ, աշխատատեղ չկորցնեն, չէ՞ որ ի վերջո, դրանք աշխատատեղեր են: Եթե քանակական տվյալներին նայենք, ստացվում է, որ միայն օգոստոսի վերջի դրությամբ Հայաստան է ներկրվել է գրեթե 70-80 տոկոսով ավելի ավտոմեքենա, քան ամբողջ նախորդ տարվա ընթացքում։ Սա է իրականությունը։ Իսկ դրանք աշխատատեղեր են, համակարգի ծառայություններ են, դա, ի վերջո, մակրոտնտեսական պահանջարկ է, որը հավասարակշռող գործոն է, և, ի դեպ, սա գործոններից մեկն է, հետևաբար այն երկրները, որոնք ավտոարդյունաբերություն ունեն և մեքենա են արտադրում, հատկապես  Ռուսաստանը, նաև Ղազախստանը, պետք  է արտադրություն չունեցողների հետ կոնսենսուսի գան։ Այսինքն՝ չպետք է թելել միայն Ռուսաստանի թելը, նրա ավտոարդյունաբերություն զարգացնելով, իսկ Ռուսաստանում դեռ չեն սովորել ժամանակակից ավտոմեքենա արտադրել»։

Տնտեսագետը մտահոգություն հայտնեց, որ կացնային մեթոդներով մյուսների շուկաները փակելը կարող է լուրջ հակասությունների բերել դրանից բխող քաղաքական հետևանքներով․ «Այնպես որ, պետք է լինել կառուցողական ու բանակցությունների գնալ ու պնդել ՀՀ ազգային շահը և փորձել իրացնել դա»։

Այսինքն, մենք կո՞ւլ ենք գնում ԵԱՏՄ կանոնակարգերին։

«Ո՛չ, պետք է հաշվի առնել նաև մարդկանց գնողունակությունը և չպետք է վարել սահմանափակ թվով մարդկանց շահերից բխող քաղաքականություն»,- եզրափակեց նա։

Լիլիթ Մխիթարյան