1990թ. հունվարի 13-ին, Ադրբեջանի՝ 250 հազար հայ բնակիչ ունեցող մայրաքաղաք Բաքվում, հայերի զանգվածային ջարդերի մեկնարկից 5 օր անց՝ հունվարի 18-ին, ՀԿԿ Կենտկոմի, Հայկական ՍՍՀ Գերագույն սովետի և Մինիստրների խորհրդի օրգանի՝ «Սովետական Հայաստան» օրաթերթի համարում հայտնեցին Բաքվից մազապուրծ եղած հայերի առաջին լուսանկարները:
«Արմենպրես»-ը ներկայացնում է Բաքվում ջարդերի զոհ դարձած հայերի հիշատակին նվիրված հոդվածաշարը. 30 տարի անց թերթելով պատմության էջերը՝ ձեզ ենք ներկայացնում երեք տասնամյակ առաջ այդ օրերին թերթերում հայկական սպանդի և դրա հետ առնչվող այլ թեմաների մասին տպագրված հոդվածները, հաղորդագրություններն ու լուրերը:
«Սովետական Հայաստան» օրաթերթ — հունվարի 18
Գաղթականների թարմ հիշողությունները
Բաքվում հայերի նկատմամբ իրականացված ջարդերի և հետապնդումների արդյունքում հազարավոր հայեր լքեցին իրենց բնակավայրը և տեղափոխվեցին Հայաստան: «Սովետական Հայաստան» օրաթերթի հունվարի 18-ի համարում տեղ գտան ջարդերից մազապուրծ եղած հայերի լուսանկարները և նրանց պատմությունները՝ ադրբեջանցիների անմարդկային վերաբերմունքի մասին:
«ԵՐԿՐՈՐԴ «ՍՈՒՄԳԱՅԻ՞Թ», ԹԵ՞ ՆՈՐ «ԲԱՔՈՒ»…
Բալայան Ռենատա— Կատաղած ամբոխը ներխուժեց բնակարանները: Արնակալած աչքերով մարդանման հրեշները՝ ձեռքներին դանակ և այլ սառը զենքեր, պատրաստ ամեն րոպե հոշոտելու ընդդիմացողներին, միայն մի հարց էին տալիս. «Հայ կա՞…»: Ու չսպասելով պատասխանի, ներքուստ համոզվելով, որ հայեր են քարշ էին տալիս փողոց: Այդպես վարվեցին նաև մեզ հետ՝ չթողնելով անգամ վերցնել ամենաանհրաժեշտ իրերը և շորեր: Միլիցիոներների, զինվորականների ներկայությունն էր պատճառը, թե մեկ այլ բան, խանգարեց արյան ծարավ խուժանին մեզ հետ հաշվեհարդար տեսնել հենց տեղում…:
Իսրայելյան Վիոլետա— Չեմ կարող ոչինչ պատմել, հասկանում եք, չեմ կարող մի անգամ էլ վերապրել այդ սարսափը: Միայն իմ, ամուսնուս, երեխայիս, քրոջս փրկչի անունը կասեմ՝ Բաքվի 26 կոմիսարների անվան շրջանի միլիցիայի մայոր Կասումով:
Բուդաղյան Դիանա— Ջարդելով դուռը, հանկարծակի ներխուժեցին մեր բնակարան: Ծեծելով ու սպառնալիքներով դուրս շպրտեցին բնակարանից, ասելով՝ «դուք դեռ սպասեք, Բաքուն կմաքրենք գյավուրներիցդ, կանցնենք Ղարաբաղին և դեռ Երևանին էլ հերթ կհասնի»: Հայտնվելով փողոցում, ականատես եղանք սարսափազդու տեսարանների, բարձրահարկ շենքերի պատուհաններից և պատշգամբներից ցած էին շպրտում մանկահասակ երեխաների…»
Ականատեսների վկայություններով՝ ադրբեջանական հրոսակախմբերը չէին խնայում նաև իրենց այն հայրենակիցներին, որոնք հայերին օգնության ձեռք էին մեկնել:
«Պրավդա»-ի և «Իզվեստիա»-ի թղթակիցները՝ փախստականների մասին
Օրաթերթի հունվարի 18-ի համարում տեղ են գտել նաև «Պրավդա» և «Իզվեստիա» թերթերի թղթակիցների նյութերը Բաքվից ժամանող փախստականների մասին: «Տագնապ ու ցավ» ու «Եվ դարձյալ փախստականներ» հոդվածներում նրանք ներկայացրել են Հայաստանում այդ օրերին տիրող իրավիճակն ու իրադարձությունները:
«ՏԱԳՆԱՊ ՈՒ ՑԱՎ
Տագնապ, ցավ և դատապարտում՝ ահա տրամադրությունների այն համանիշները, որոնցով այսօր մարդիկ ապրում են Հայաստանում: Դրանք առաջացել են Բաքվից, Ադրբեջանի Շահումյանի ու Խանլարի շրջաններից ստացված հաղորդումներով: Մարդիկ զայրացած են գրոհայինների հանցավոր գործողություններից…
Ա. Սարգսյան
(«Պրավդայի» թղթ.) քաղ. Երևան
«Պրավդա», 17 հունվարի 1990թ.
Ամբողջական նյութը՝ սկզբնաղբյուրում:
